Przemysł wódczany w ZSRR – 1958 r.

Witam,

   Myślę, że na wyrażanie opinii o koncepcji Muzeum Polskiej Wódki przyjdzie jeszcze czas, jak sobie wszystko do końca przemyślę.

   A tymczasem w dniu dzisiejszym jakże egzotyczna, a zarazem bliska tematyka – opisanie przemysłu wódek i likierów w ZSRR, pod koniec lat pięćdziesiątych. Z jednej strony może to nikogo nie interesować, ale nasz przemysł wódczany na pewno w jakiejś części, chcąc nie chcąc, wzorował się na radzieckim. Z drugiej strony nie wiadomo kogo i czy ta tematyka interesuje – skoro poza moim blogiem na pewno nikt jej nie porusza. Zapewne większość czytelników spotyka się z tym tematem po raz pierwszy, tak jak i Ja.

   Powyżej jako obrazek wstępny – ceramiczna figurka rosyjska przedstawiająca pijących mężczyzn i psa 🙂 U nas AS Ćmielów powinien wprowadzić podobny asortyment!

   Poniżej obrazki z katalogu radzieckiego z lat 50., trudno jest zilustrować tego typu artykuł, ale moje zasoby na dysku wydają się niewyczerpane.

UWAGI OGÓLNE O PRZEMYŚLE WÓDCZANYM W ZSRR – 1958 r.

ORGANIZACJA PRZEMYSŁU WÓDEK I LIKIERÓW

   W związku z przeprowadzoną w początkach 1957 r. reorganizacji przemysłu i budownictwa, zlikwidowano w ZSRR branżowe ministerstwa gospodarcze, które obejmowały zakresem swego działania na ogół wszystkie przemysłowe zakłady na terenie całego ZSRR z wyjątkiem zakładów przemysłu miejscowego. Organizację branżową przemysłu i budownictwa zastąpiono organizacją terytorialną, której wyrazem było powołanie rad gospodarki narodowe, tzw. swonarchozów (Sowietskoje Narodnoje Chozjastwo) w ilości, jak zapowiadano, 92. W obrębie poszczególnych sownarchozów wydzielono branżowe zarządy, wśród których jest również i zarząd przemysłu spożywczego, któremu podlega przemysł spirytusowy.

   Takie organizacyjne związanie fabryk przez sownarchoz sprzyja ich współpracy na danym terenie, czego nie można było powiedzieć o dawnej organizacji przemysłu. W związku z organizacją sownarchozów przedsiębiorstwa otrzymały większą samodzielność w zakresie planowania, zaopatrzenia, zbytu, jak i całokształtu działalności produkcyjnej. Jeśli chodzi o fabryki wódek i likierów to wyróżnia się 2 typy wytwórni:

• wytwórnie wódek i likierów posiadające własne rektyfikacje (np. w Moskwie i Leningradzie),
• wytwórnie produkujące wódki i likiery w oparciu o rektyfikat otrzymany z gorzelni rejonu wytwórni (np. wytwórnia w Kijowie).

Wódka Stołeczna i Wódka 50%

PRODUKCJA WÓDEK I LIKIERÓW W ZSRR

   Przeszło 90% ogólnej produkcji wódek i likierów stanowią wódki czyste. Resztę stanowią wódki gatunkowe, przy czym istnieje tendencja do zwiększania produkcji wódek gatunkowych.

   Fabryki wódek i likierów w ZSRR pracują na pokrycie zapotrzebowania lokalnego. Od jego też rozmiaru zależy wielkość produkcji i związana z nim wielkość fabryki. Stąd też obserwuje się duże zróżnicowanie wielkości fabryk wódek i likierów w ZSRR, od fabryk „gigantów” do fabryk „liliputów”. Najmniejsze fabryki wódek produkują dziennie 200 litrów objętościowych, gdy produkcja w największych zakładach dochodzi do 800.000 butelek dziennie (0,5 i 0,25 l). Największym zakładem jest Moskiewska, drugą co do wielkości jest Leningradzka, a trzecią jest Kijowska Fabryka Wódek i Likierów. Tak dużą produkcję osiągnięto w wymienionych fabrykach w wyniku modernizacji ich urządzeń, a w szczególności mechanizacji mycia butelek, mechanizacji i częściowej automatyzacji rozlewu oraz właściwej organizacji obrotu opakowaniem i gotowymi wyrobami.

KATEGORIE PRZEDSIĘBIORSTW

   Fabryki Wódek i Likierów dzieli się w ZSRR na 6 kategorii w zależności od rocznej produkcji wódek czystych i gatunkowych, wyrażonej w tysiącach dekalitrów objętościowych. Dla każdej kategorii przedsiębiorstwa przewiduje się określoną organizację zarządu przedsiębiorstwa oraz określoną ilość etatów dla każdej komórki organizacyjnej. W Moskiewskiej Fabryce Wódek i Likierów, np. na ogólną ilość zatrudnionych osób, przypada 10% pracowników umysłowych, w tym ca 0,4% pracowników inżynieryjno-technicznych. W każdym razie kryterium podziału fabryk na kategorie na podstawie wielkości produkcji należy uznać za słuszne, a nie, jak to u nas ma miejsce, na podstawie stanu zatrudnienia w fabryce.

   W fabrykach radzieckich nie istnieje obawa, że mechanizacja, automatyzacja czy nowa organizacja produkcji może spowodować zaliczenie zakładu do mniej korzystnej kategorii przedsiębiorstw, wpływa to dodatnio na wprowadzenie postępu technicznego i organizacyjnego do fabryk, gdy nasze kryterium podziału zakładów na kategorie działa w kierunku wręcz przeciwnym.

ASORTYMENT WYROBÓW

1. Wódki czyste

   Należy do nich pięć rodzajów wódek:

• „Obczynaja” (zwykła) 40°,
• „Stolicznaja” (stołeczna) 40°,
• „Moskowskaja osobiennaja” (moskiewska specjalna) 40°,
• „Wódka 50°” (wódka 50°),
• „Wódka 56°” (wódka 56°).

   Najwięcej produkuje się wódki „zwykłej” z rektyfikatu I gatunku. Wódki „Stołeczna” i „Moskiewska Specjalna” otrzymuje się z rektyfikatu wyborowego, a ponadto ich sposób zestawienia różni się nieco od przyrządzania wódki „zwykłej”, co powoduje, że ich właściwości organoleptyczne są lepsze. Wódki mocne (50° i 56°) stanowią minimalny odsetek produkcji (0,1-0,2%). Do wódek czystych stosują w ZSRR przeważnie niewielkie dodatki cukru, miodu lub octu i sody, które nie zmieniają zasadniczo charakteru wódki czystej, zmiękczają jednak jej smak. (Po prawej wódka Moskowskaja osobiennaja i Wódka 56°).

2. Wódki gatunkowe

   Wódki gatunkowe obejmują: wódki wytrawne „gorkije nastojki”, wódki półsłodkie i słodkie „sładkije nastojki”, likiery „likiory” i kremy „kriemy”.

   „Gorkije nastojki” – wódki wytrawne, o mocy około 40°; produkcja ich oparta jest głównie na surowcach niearomatycznych i olejkach eterycznych. Wódki te nie zawierają cukru w ogóle, bądź też tylko minimalne ilości dla złagodzenia smaku. Wyroby te mają przeważnie kolory w odcieniach żółtobrązowych.

   „Sładkije nastojki” – wódki półsłodkie i słodkie są mocy około 20° i zawierają od 100-350 g cukru w litrze. Do ich wyrobu używa się surowców owocowych i olejków naturalnych, esencji, destylatorów itp. Posiadają barwę owoców użytych do ich produkcji. Smak ich jest przeważnie cierpkawy lub z goryczką, bądź też kwaskowy.

   „Naliwki” to wódki owocowe słodkie, o mocy około 20°. Są to wyroby wyraźnie słodkie; ilość cukru dochodzi w nich do 400 d w litrze. Wyrabia się je z surowców owocowych. posiadają one właściwości smakowe i zapachowe charakterystyczne dla danego owocu.

   „Likiory” (likiery) o dużym wachlarzu asortymentowym zarówno co do surowców, jak i mocy. Moc „likiorów” waha się w granicach od 25° do 45°, stąd mówi się o mocnych i słabych likierach. Jako surowców używa się wszelkich składników stosowanych do produkcji wódek gatunkowych. Receptura bywa tu bogata w składniki. Ilość cukru dochodzi do 500 g w litrze, a nawet więcej. Prócz cukru używa się do wyrobu likierów syropu ziemniaczanego nadającego wyrobom większą lepkość, bez obawy wytrącenia kryształków i spowodowania nadmiernej słodyczy likieru.

   „Kriemy” – kremy, są to wyroby gęste o bardzo dużej zawartości cukru (do 600 g na litr). Moc kremów wynosi około 20°. Jako surowców używa się owoców krajowych, kakao itp.

   Ilość produkowanych gatunków wódek i likierów wynosi sto kilkadziesiąt. Każdą wódkę przyrządza się według jednolitego dla wszystkich zakładów przepisu. Zestawienie tych przepisów wydane jest drukiem w postaci książki. Fabryka wybiera dowolnie z receptury te wódki, które najbardziej odpowiadają gustom mieszkańców jej rejonu i obejmuje je planem produkcji. W ZSRR nie są stosowane przerzuty wódek. Każda fabryka zaspokaja potrzeby tylko swego rejonu. Moskiewska Fabryka produkuje około 100 gatunków wódek, Leningradzka około 80, a Kijowska przeszło 70.

   Koniaki, rumy, whisky itp. nie są produkowane w fabrykach wódek i likierów, lecz w osobnych zakładach. Spirytus do picia o mocy 95° produkowany jest jedynie dla terenów o bardzo niskich temperaturach (północno-wschodnie obszary ZSRR).

Powyżej chyba Sładkije nastojki czyli wódki słodkie i półsłodkie

OPAKOWANIA

1. Butelki

   Znaczna większość wódek rozlewana jest do butelek typu piwnego, ze szkła jasnego. Główki butelek dostosowane są do zamykania kapslami. Oprócz tego są jeszcze w użyciu butelki dawnego typu oraz niewielka ilość butelek fasonowych ; butelki są grubościenne, produkowane za pomocą automatów. Butelka ½ litrowa waży około 480 g.

   Wszystkie próby rozlewane są do butelek bądź o pojemności 0,5 l l (75% produkcji), bądź też o pojemności 0,25 l (25% produkcji). Butelki zwrotne stanowią 97-98% opakowania szklanego. Hurtownie zakupujące wódki i likiery obowiązane są, wg umowy, zwracać co najmniej 96% szkła pobranego wraz z gotowymi wyrobami. Skup butelek prowadzą wszystkie punkty sprzedaży wódek, płacąc po 1,20 rb za sztukę, bez względu na pojemność.

   Butelki z hut dostarczane są do fabryk wódek w workach z rogoży oraz w dużych skrzyniach. Szkło nowe używane jest do rozlewu w ilości 4-6%.

2. Skrzynie

   Skrzynie używane do przewozu butelek pustych i napełnionych różnią się od naszych tym, że są mniejsze, nie posiadają nakładek, wkładki są głębokie, tworzą gniazda dla butelek, dno jest zrobione z desek nie przylegających do siebie, leżących podłużnie oraz tym, że nie posiadają płoz i zacięć na bocznych ścianach, umożliwiających utrzymywanie się skrzyń w słupkach. Sa one ponadto lżejsze. Zawierają one bądź 20 sztuk butelek 0,5 l, bądź 30 sztuk 0,25 l.

   Co roku wprowadza się do obrotu 20% nowych skrzyń na miejsce zużytych. Czas użytkowania skrzyń jest więc ograniczony średnio do 5 lat. Nowe skrzynie produkuje się w fabrykach wódek. Nowe skrzynki po przejęciu przez kontrolę techniczną i magazyn kierowane są bezpośrednio do myjni i rozlewni za pomocą przenośników. Hurtownie płacą przy odbiorze gotowych wyrobów również za skrzynie, z tym że przy zwrocie nieuszkodzonej skrzyni fabryka wódek zwraca równowartość skrzyni hurtowni.

powyżej jak sądzę Naliwki w butelkach fasonowych

CENY WÓDEK I ICH STRUKTURA

   Ceny wódek wahają się w granicach od 20 rb do 35 rb za butelkę 0,5 litra. Wódki nie były objęte żadną z dotychczasowych obniżek cen produktów żywnościowych. Wódka „zwykła” kosztuje w detalu 20 rb. za 0,5 ltr.

ORGANIZACJA OBROTU OPAKOWANIEM I WYROBAMI GOTOWYMI

   Jak już wspomniano, fabryki wódek i likierów pracują na pokrycie potrzeb lokalnych. Moskiewska Fabryka Wódek pracuje na pokrycie potrzeb 5 milionów ludzi (miasto, okrąg i przyjezdni). W związku z tym jej rejon zbytu jest terytorialnie stosunkowo mały. Wpływa to na organizację obrotu: 85% produkcji fabryki, jak i opakowania, odbierane jest i dostarczane do fabryki samochodami. Resztę dostarcza się koleją.

   Szczególnie ważne dla organizacji obrotu jest trójstronne powiązanie między fabryką, handlem i transportem. Wszystkie te trzy ogniwa pracują w oparciu o wspólny plan. Ponieważ transport w wielkich miastach jest scentralizowany, zmusza to obie strony – fabrykę i handle – do przestrzegania harmonogramu pracy transportu. Wpływa to na rytmiczność produkcji w fabryce, ogranicza do minimum zapasy gotowych wyrobów (do 1,5 dnia), jak i opakowania (1-2 dni). W praktyce wyroby gotowe ładowane są bezpośrednio na środek transportowy, z którego wyładowywane są skrzynie z butelkami.

   Zastosowanie w Polsce takiej formy współpracy, oparty o ścisły harmonogram odbioru produkcji pomiędzy wytwórniami wódek a aparatem handlu, czego gwarancją jest scentralizowany transport, wydaje się szczególnie godne wprowadzenia w tych przypadkach, gdy fabryki wódek znajdują się w dużych miastach lub zagłębiach przemysłowych.

   Jest rzeczą oczywistą, że w celu pełnego zaspokajania potrzeb rejonu zbytu, fabryka winna produkować pełny asortyment wódek i likierów podobnie jak w ZSRR.

   Wprowadzenie tego systemu nie tylko wyeliminuje przerzuty wódek, które są towarem objętościowym, co przy braku taboru kolejowego w Polsce trzeba brać pod uwagę, ale również zabezpieczy stały rytmiczny dopływ opakowania zwrotnego do fabryki. Ma to istotne znaczenie dla wytwórni wódek, gdyż brak opakowania szklanego jest jedną z podstawowych przyczyn nierytmiczności produkcji w tych wytwórniach.

Na zakończenie fragment katalogu radzieckich alkoholi z 1957 r. zdj. victor2366

(1003)