Witam,

   Interesuję się trochę historią pijaństwa, wódki i systemu monopolu spirytusowego w Rosji przed I wojną światową, ponieważ dotyczyło to także Kongresówki czyli dużej części Polski pod zaborami. Także wprowadzony od 1926 r. Monopol spirytusowy w II RP, był wzorowany w dużej mierze na Monopolu rosyjskim.

   Znalazłem także dzisiaj ustawę o wyrobie i sprzedaży wódki w Królestwie Polskiem z 1848 r.! także jak się wdrożę to będę z niej czerpał

   Poniżej zamieszczam tekst z podręcznika do prawa administracyjnego autorstwa prof. Feliksa Ochimowskiego z 1922 r.

Pijaństwo w Rosji

   W Rosji dawnej, jeden z profesorów powiada pijaństwo sostawlajet iskonnoje zło russkawo naroda. Krąży tam legenda, że do W-go Księcia Władimira Kijowskiego zgłaszało się wielu misjonarzy różnych wyznań, nakłaniając do przyjęcia religji zalecanej. Pogański książę miał odpowiedzieć misjonarzom muzułmańskim, chwalącym się z wstrzemięźliwości, w gwarze ówczesnej: Rusi wiesielje jest pity, inacze nie moźet byti. Fakt rozwielmożnionego pijaństwa stwierdzają nie tylko lietopiscy, lecz podróżnicy w każdem stuleciu. Synod stara się często zapobiec pijaństwu wśród „duchownago zwanja” w kolorze obrzędowego ubrania „białym i czarnym”. Zaznaczyć trzeba, że interesy skarbowe zawsze wchodzą w kolizję z prądem wstrzemięźliwym. Rząd oddala wnioski gubernatorów w podobnym kierunku. Ta kolizja trwa stale, a gdy między latami 1850 a 1860 stowarzyszenia i synod uprawiają propagandę dodatnią, ministerjum zakazuje uchwał o zamykaniu szynków.

   Przed r. 1861 istniała w Rosji t. zw. „otkupnaja systema”. Skarb poczytywał siebie za właściciela produktu alkoholowego i wydzierżawiał wyrób i sprzedaż spirytualji, oprócz podatku od przemysłu.

   Dnia 1 stycznia 1861 r. skarb wprowadza system akcyzy, t. j. swobodę wyrobu i sprzedaży, z obowiązkiem opłaty akcyzy od każdego stopnia czystego alkoholu przy jego  wyrobie, czyli od 1/100 wiadra, a nadto są wtedy podatki za prawo pędzenia gorzałki i od sprzedaży produktu. Pomimo dość wysokich opłat wzrastających z latami, skutki systemu są fatalne. Ziemstwa w r. 1865 gromadnie żądają ograniczeń w sprzedaży. Skarb ucieka się wtedy do półśrodków, zabrania sprzedaży wódki w sklepach wiktuałów, owocarniach, resursach ludowych, w t. zw. „syrnym” i „wielkim” tygodniu wielkiego postu, w  roku 1876 podwyższa podatek od sprzedaży, zabrania wpuszczać sołdatów, uczniów i małoletnich do szynków. Minister Bungey z kolei ogłasza ustawę o t. zw. „winnych ławkach”, gdzie można było sprzedawać tylko na „wynos”, zaś sprzedaż „raspiwoczno” (t. j. na miejscu do wypicia) musiała być połączona z „restoranom” lub „traktirom” (niższa jadłodajnia). Humorystyczne owe zakazy zwiększały tylko kary na szynkarzy, liczbę spraw u mirowych i celu nie osiągnęły, osiągnąć było trudno przez komiczny paljatyw.

   Nową reformę wprowadza Siergiej Witte od r. 1894; wznawia monopol skarbowy, lecz w formie stanowczej. Jednocześnie tworzy kuratorja trzeźwości. Monopol ma za skutek prerogatywę w nabyciu od gorzelników okowity i jej sprzedaży. Kuratorja zaś trzeźwości miały uświadamiać o złem następstwie spożycia spirytualji, nadzorować detalistów, zakładać lecznice, przytułki, zabawy ludowe z tanim bufetem bez „oczyszczonoj” i bez likierów, bez piwa i porteru. Słowem skarb państwowy grał przed wojną rolę generalnego szynkarza oraz moralistę, zabawkarza. Pomysł godny filuta czynowniczego, jakim był inicjator. Wielu ludzi dobrej woli wzięło udział w kuratorjach, marnowało czas i pieniądze z własnej kieszeni na zrealizowanie celów. Siergiej Witte wprowadza najpierw tytułem próby monopol od 1 stycznia 1895 r. do gubernji: permskiej, ufimskiej, orenburgskiej i samarskiej, a 1 stycznia 1896 r. do kraju zabranego (9 t. zw. gubernji zachodnich), od 1 stycznia 1898 do Królestwa Kongresowego, gub. petersburgskiej, nowogrodzkiej, ołonieckiej, charkowskiej, a w r. 1905 do całej Rosji. Podwójna gra ministra skarbu rosyjskiego zakrawała na bolesną humorystykę i rezultat stał się odwrotny wrzekomym założeniom. Kuratorja trzeźwości upadają. Ludzie prywatni z trudnością znoszą współpracę z urzędnikami policyjnymi na sesjach, mającymi głos stanowczy w charakterze członków. Policja zabrania: odczytów, czytelni, utrudnia czynności obywatelskie. Mnożą się skargi. Zakazy cofnięto w r. 1902, lecz było już za późno. W dobrą wiarę skarbu już nikt nie wierzył, ale skarb pokrywa połowę budżetu z dochodów monopolu. Pijaństwo wzrasta. Statystyka z r. 1900 zaznacza: 35.668 osób zmarłych z alkoholizmu. W Dumie państwowej (izbie niższej sejmu walnego w Rosji) powiększa się agitacja za uchyleniem monopolu. Sergiej Witte z  powodów reakcji o szerszym zakresie ustąpił z fotelu ministerialnego, a gdy miał zamiar powrócić i obalić następcę swego, przyznał się Mikołajowi II do błędu. Mikołaj II nie chciał, czy nie umiał zrozumieć Wittego, przyjął w milczeniu spowiedź  grzesznika. Podczas wojny r. 1914 Sergiej Witte, zaplątany w intrygę zdrady na korzyść niemców, ułatwia sam sobie przejście do lepszego świata pozagrobowego. Głównodowodzący armją rosyjską, stryj cesarski, Nikołaj Nikołajewicz, zakazał sprzedaży nietylko wódki, lecz wina i piwa. Zakaz ów rujnuje od jednego pociągnięcia piórem wiele gałęzi przemysłu. Ab uno disce omnes (łac. po tym jednym (przykładzie ich łajdactwa) sądź ich wszystkich), gdzie jak gdzie, ale w Rosji stało się dogmatem do oceny stosunków.

(836)