Witam,
Wiedziałem, że w dawnych czasach była gdzieś obok Lwowa jakaś szkoła w Dublanach, która miała związek z gorzelnictwem, ale na tym moja wiedza się kończyła. Wiedziałem też jednak, że kiedyś moja wiedza na ten temat się poszerzy i ten czas właśnie nastał. Przygotowałem więc wpis na temat Krajowej Szkoły Gorzelniczej w Dublanach. Kontynuacją tego wpisu będą kolejne wpisy dotyczące: szczegółowego opisu Gorzelni Doświadczalnej w Dublanach oraz gawędy gorzelnicze opisujące w mniej więcej zrozumiały sposób poszczególne prace w gorzelni.
W Dublanach była ogólnie Szkoła Rolnicza i w jej ramach funkcjonowała Szkoła Gorzelnicza. Historia Szkoły Rolniczej opisana jest w Wikipedii TUTAJ.
Zatem moja koncepcja jest taka: najpierw dowiemy się co to były te Dublany, potem poznamy opis gorzelni w Dublanach i wreszcie jak gorzelnia na przełomie XIX i XX w. pracowała. Razem to będzie ponad 10 wpisów.
Na zdjęciu wstępnym przedstawiony jest gmach główny Akademii w Dublanach w 1910 r.
KRAJOWA SZKOŁA GORZELNICZA W DUBLANACH
Z dzieła: „Szkoła i zakłady krajowe w Dublanach”, Lwów 1897, wydanego z polecenia Wydziału krajowego przez kolegium szkoły rolniczej w Dublanach.
SZKOŁA
Założony w roku 1881 trzymiesięczny kurs gorzelniczy odbywał się corocznie przez lat jedenaście, tj. do roku 1891. Nauka trwała zawsze od początku kwietnia do końca czerwca. Podajemy tu dane statystyczne ze wszystkich jedenastu lat. Liczba uczniów zapisanych na kurs wynosiła:
– w roku 1881 – 9,
– w roku 1882 – 18,
– w roku 1883 – 9,
– w roku 1884 – 15,
– w roku 1885 – 11,
– w roku 1886 – 22,
– w roku 1887 – 29,
– w roku 1888 – 19,
– w roku 1889 – 29,
– w roku 1809 – 24,
– w roku 1891 – 13,
Ogółem zatem w ciągu lat jedenastu uczęszczało na kurs gorzelniczy 198 uczniów czyli przeciętnie na rok 18, między uczęszczającymi byli przeważnie gorzelnicy praktyczni, prócz tego w dość znacznej liczbie uczniowie Wyższej Szkoły rolniczej. Z tej liczby zdało egzamin i otrzymało świadectwo z ukończonej nauki 156 uczniów, czyli przeciętnie na jeden rok 14,2.
Ze względu, że nauka na kursie gorzelniczym cierpiała znacznie z braku na miejscu gorzelni demonstracyjnej, uchwałą sejmową, zapadłą w 1888 r., postanowioną została jej budowa. W 1890 r. stanęła gorzelnia kosztem wydanych dotychczas około 35 tysięcy złr. i odbyła w 1891 r. pierwszą próbną kampanię. Produkcja dzienna wynosi 2 hl. bezwzględnego alkoholu.
Z chwilą wybudowania gorzelni wprowadzony został w życie projekt otwarcia – na miejsce dotychczasowych kursów – Szkoły gorzelniczej. Cel jej, tudzież środki i sposoby prowadzenia tejże określa statut organizacyjny.
Liczba godzin, zajętych w poszczególnych tygodniach, przedstawia się jak następuje:
– w tygodniach od 1 do 6-go wykładów: 18; ćwiczeń 0,
– w tygodniach 7 i 8-ym wykładów: 14; ćwiczeń 12,
– w tygodniach 9 i 10-ym wykładów: 12; ćwiczeń 12,
– w tygodniach od 11 do 13-go wykładów: 9; ćwiczeń 14,
– w tygodniach od 14 do 18-go wykładów: 18; ćwiczeń 2,
– w tygodniach od 19 do 21-go wykładów: 15; ćwiczeń 2,
– w tygodniu 22-gim wykładów: 17; ćwiczeń 0,
– w tygodniu 23-cim wykładów: 8; ćwiczeń 0,
– w tygodniach od 24 do 26-go wykładów: 5; ćwiczeń 0.
Repetytoria odbywają się bez przerwy, stosownie do postępu nauk, wykładanych w Szkole.
Praktyka w gorzelni odbywa się w godzinach, wolnych od objętych planem wykładów i ćwiczeń, a szczególnie w tygodniach od 23-26, w którym uczniom powierzaną bywa kolejno służba przy poszczególnych czynnościach gorzelniczych.
– Chemię, teorię i praktykę gorzelnictwa wykłada dr Roman Wawnikiewicz, prof. Szkoły wyższej, dyrektor Szkoły gorzelniczej. Ten sam prowadzi też ćwiczenia w laboratorium chemiczno-technologicznym.
– O maszynach silnikowych, obchodzeniu się z kotłem parowym i maszyną parową wykłada Jan Nepomucen Franke, c. k. radca Namiestnictwa, b. profesor mechaniki i były rektor c. k. Szkoły politechnicznej we Lwowie.
– Arytmetykę, geometrię i stereometrię, fizykę, naukę o przyrządach gorzelniczych i urządzeniu gorzelni wykłada Piotr Manasterski, prof. adj. Szkoły Wyższej. Ten sam prowadzi ćwiczenia w laboratorium chemicznym.
– O opodatkowaniu gorzelni wykłada dr Rudolf Różycki, radca c. k. krajowej Dyrekcji skarbu.
– Rachunkowość gorzelniczą wykłada dr Stefan Pawlik, profesor Szkoły wyższej.
– Praktyczne zajęcia w gorzelni i techniczną kontrolę ruchu prowadzi Henryk Iwanowski, p. ob. Adiunkta szkoły gorzelniczej i zarazem gorzelnik.
W b. r. (1896) minął pięcioletni okres istnienia Szkoły gorzelniczej. Liczba uczniów, zapisanych w tymże czasie, wynosiła ogółem 110; w poszczególnych latach zaś przedstawiała się frekwencja uczniów następująco:
– w roku 1891/2 – 14,
– w roku 1892/3 – 27,
– w roku 1893/4 – 24,
– w roku 1894/5 – 24,
– w roku 1895/6 – 21.
W porównaniu z frekwencją uczniów kursu gorzelniczego jest większa przeciętna liczby uczniów szkoły gorzelniczej o 4 rocznie. Między uczestniczącymi byli przeważnie gorzelnicy praktycy, dość znaczny jednak procent stanowili uczniowie Szkoły wyższej. Z ogólnej liczby zapisanych uzyskało dotychczas świadectwo z ukończonej nauki 66, czyli przeciętnie na rok 14,2.
Uczniowie po ukończeniu Szkoły korzystają z życzliwości właściciela wzorowo urządzonej wielkiej rafinerii spirytusu J. A. Baczewskiego (P. Leopold Baczewski został zamianowany przez Wydział krajowy docentem Szkoły gorzelniczej, gdzie już w przyszłym kursie wykładać będzie o rektyfikacji spirytusu), gdzie odbywają kilkudniową praktykę. Zwykle posiadający praktykę gorzelniczą po wysłuchaniu odpowiednich wykładów w Dublanach, składają przed odnośną komisją w c. k. Politechnice (we Lwowie) egzamin na kotłowych i maszynistów.
Dotację szkoły gorzelniczej i ofiarę, jaką kraj na jej utrzymanie ponosi, zilustrują najlepiej przytoczenie budżetu Szkoły na r. 1896, wedle uchwały sejmowej z dnia 6 lutego 1896 r.
1910 r. Dom mieszkalny Słuchaczów Akademii.
GORZELNIA
Gorzelnia jest rolniczą dwuhektolitrową, kontyngent wynosi 200 hektolitrów. Pomieszczenie jest parterowe; składa się z izby aparatowej, w której mieści się maszyna parowa o sile 15 koni z transmisjami, parnik Henze’go, kadź zacierna chłodząca, gniotownik, aparat destylacyjny ciągły (Krysiewicza z Poznania), pompa do tegoż i pompa do przelewania roboty z kadzi zaciernej do kadzi fermentacyjnych.
Obok znajduje się drożdżarnnia, słodownia z zalewnią, izba fermentacyjna i płuczka ziemniaczana z elewatorem i podręcznym składem na ziemniaki. Oprócz tego na parterze jest małe laboratorium gorzelnicze i skład spirytusu z 20 hektolitrowym żelaznym zbiornikiem. Dalej kocioł parowy systemu Dupuis do sześciu atmosfer ciśnienia, na zewnątrz zaś gorzelni znajduje się montejus i zbiornik na wywar.
Na piętrze jest mieszkanie gorzelnika i skład na zboże etc. na poddaszu rezerwuar żelazny na wodę.
Nad stawem w odległości 500 metrów w osobnym budynku znajduje się pompa Garvensa z maszyną parową, dostarczającą wody za pomocą żelaznego rurociągu do gorzelni.
W gorzelni tej przerabiają się ziemniaki, kukurydza, żyto, proso i zaciery mieszane wedle rozmaitych metod. Opala się drzewem i torfem.
Ponieważ gorzelnia w tych warunkach, jakie w Dublanach istnieją, tylko ze stratą produkować może, toteż ruch gorzelni jest zastosowany do potrzeb demonstracyjnych Szkoły gorzelniczej i celów praktyki słuchaczy.
(1423)
Witam, b. ciekawe info dla mnie, mój dziadek ukończył tę szkołe w 1906 i mam jego świadectwo. Po za tym zajmował się tym do II Wojny Światowej, m. inn. w majątku drugiego Ordynata przeworskiego księcia Andrzeja Lubomirskiego. Pozdrawiam Ela Kasztelewicz