Witam,
Dzisiaj wpis o nimieckim likierze Echt Stonsdorfer Bitter. Echt oznacza prawdziwy i przedrostek ten dodano chyba w latach 20. XX w., bo jak widać na poniższych etykietkach także polskie firmy ze Śląska zaczęły produkować Stonsdorfer. We wpisie zamieszczam dwa artykuły, pierwszy z 2007 r. gdy Stonsdorfer „wracał” do Polski oraz drugi o czterdzieści lat wcześniejszy – o dużo mniej entuzjastycznym wydźwięku.
Jako obrazek wstępny posłużyła litografia barwna C. T. Mattisa z pierwszej połowy XIX w. przedstawiająca Staniszów.
OSCYPEK Z KARKONOSZY? 2007 r.
Polscy górale mają oscypek, Czesi – Beherovkę, a Włosi Bombardine. – Marzy nam się, aby likier Stonsdorfer był takim oscypkiem z Karkonoszy – zdradził Wacław Dzida podczas prezentacji tego produktu w Pałacu Staniszów. – Stonsdorfer znów jest w Staniszowie.
Etykietki: pierwsza z lat 1900-1910 i druga z lat 1920-1930
Historia znanego na całym świecie likieru ziołowego sięga końca XVIII wieku, kiedy to w pobliskiej Łomnicy śląscy laboranci z okolicznych ziół, jagód opracowywali receptury na nalewki. W 1801 roku w pałacowym browarze w Staniszowie (Stonsdorf) zatrudnił się gorzelnik i piwowar Koerner, a już w 1810 roku udało mu się wyprodukować nalewkę o znakomitym smaku i aromacie. Wydzierżawił wówczas browar i rozpoczął produkcję „Echt Stonsdorfer” (nazwał tak jak miejscowość). Napełniał butelki likierem i zamykał je zaprawą z mąki. Sprzedaż likieru, o którym mówiono, że ma właściwości lecznicze, na tyle się rozwinęła, że w 1850 roku rodzinny interes przeniesiono do Kunersdorf (Kunice pomiędzy Jelenią Górą a Cieplicami), do budynku współczesnego JPBM (dziś „Metalowiec”).
Echt Stonsdorfer duża butelka i moja miniaturka
Nie bez wpływu na tak dobrą koniunkturę była intensywnie rozwijająca się turystyka w Karkonoszach. „Echt Stonsdorfer” sprzedawano we wszystkich schroniskach, reklamę zamieszczano na mapach i przewodnikach turystycznych. W XIX wieku dziennie produkowano 7 tysięcy litrów (14 tys. butelek) 
likieru! W 1900 roku interes przejął Otto Stabrin, który pracował nad europejskim rozgłosem likieru, produkowanego do maja 1945 roku. Po wojnie dopiero w 1957 roku pod Hamburgiem bracia Otton i Herbert Stabrin ponownie rozpoczęli produkcję likieru według tej samej starej receptury. Od dawna nie jest to już mała rodzinna firma, lecz część dużego koncernu.
Marka likieru ze Staniszowa rozpoznawalna była jeszcze w latach 80. XX wieku w Niemczech. Oficjalny importer „Echt Stonsdorfera” w Polsce pojawił się dopiero w 2007 roku. Promocję ziołowego likieru wynalezionego w browarze w Staniszowie rozpoczęto oczywiście od Pałacu Staniszów.
Dlaczego w schroniskach, pensjonatach Karkonoszy nie promować tego likieru? – mówili goście Pałacu Staniszów. – Przecież warto wrócić do wieloletniej tradycji i produkt związać na stale z regionem. MPP. Koniec.
To kiedy likier po wojnie zaczęto produkować ponownie muszę jeszcze sprawdzić. W polskiej w prasie natomiast w 1967 r. ukazał się następujący artykuł.
KAŻDA HECA DLA NICH DOBRA – „STANISZOWSKI” LIKIER Z NRF – 1967 r.
W prasie zachodnioniemieckiej reklamuje się obecnie w sposób widoczny na zamieszczonej poniżej reprodukcji – „górski likier ziołowy” zwany „Echt Stonsdorfer”. Na etykiecie umieszczony jest widok fabryki z objaśniającym napisem, iż jest to dawna „Stonsdorferei” w „Hirschberg-Cunnersdorf im Riesengebirge”. U góry etykiety przedstawiony jest „wynalazca” trunku: Chrystian Bogumił Koerner, a liczba 150 oznacza, iż tyle lat minęło w 1960 roku od dokonania tego „dzieła” i, że ten „Echt Stonsdorfer”, stanowiący „Deutsches Erzeugns” (wyrób niemiecki) jest kordiałem „jubileuszowym”.
Istotnie w dzisiejszym Staniszowie pod Jelenią Górą, poczęto w 1810 roku, w tamtejszym browarze, wyrabiać gorzkawy likier ziołowy. Sporządzany był na rzekomo 43 ziołach górskich, ale główne ingrediencje stanowiły borówki i wyciąg ni gencjany (goryczki). W każdym razie recepta na wyrób tego likieru, dosyć wziętego, stanowiła wielką tajemnicę firmową.
W 1868 roku wyrób likieru ziołowego „Echt Stonsdorfer” przeniesiony został ze Staniszowa do Jeleniej Góry, do budynku w dzielnicy w pobliżu dzisiejszego Dworca Zachodniego. W pierwszych dniach maja 1945 roku podczas zajmowania Jeleniej Góry, w nieznanych bliżej okolicznościach, zginął majster fabryczny, który był wówczas jedynym człowiekiem znającym recepturę likieru „Echt Stonsdorfer”. Z zapasów fabrycznych firmy „Koerner & Co.” zachowało się tylko kilka butelek tego trunku. Ci, co go kosztowali, wyczuwali w nim istotnie smak borówek, pewną słodycz, jak gdyby miodu, a zarazem i przyjemną goryczkę.
Likier był gęsty i miał barwę czerwono-brązową. Teraz – w przeszło dwadzieścia lat po zakończeniu produkcji z racji zlikwidowania fabryki i stracenia receptury „Echt Stonsdorfer” jako specjał z „Hirschbergu” przywrócony został do życia w Niemieckiej Republice Federalnej. (sb)
Im nigdy nie dość rewizjonistycznej hecy. Duch odwetu podsycany jest czasami otwarcie, ordynarnie, czasem zaś 
nurt jest cieńszy, prawie podskórny. Wówczas chodzi zazwyczaj o wzbudzenie rewizjonistycznych tęsknot, sentymentów. Na przykład do… ziołowego likieru (może nawet i niezły) produkowanego między innymi w oparciu o poczciwą borówkę bawarską, ale mającego do dziś nazwę (w tłumaczeniu) „Staniszowski” czyli „Stonsdorfer”. Wprawdzie pije się go nie z butem na karku słowiańskiego niewolnika, jak obiecywał Führer, ale w mrocznych knajpkach bawarskich wiosek. Za to gdy już zakręci się we łbie, co za wspomnienia! Koniec.
Obecnie Echt Stonsdorfer produkuje duży niemiecki koncern alkoholowy Berentzen. Co ciekawe w Polsce powstał trunek bazujący na tradycji Stonsdorfera, którego pomysłodawcą i autor receptury jest: mgr inż. chemii Tomasz Łuszpiński MBA, przewodnik turystyczny górski sudecki; Z chęcią bym skosztował, bo nie piłem. Strona TUTAJ.
Na zakończenie etykietki innych niemieckich Stonsdorferów.
(4345)
Leave a Reply