A. Silber, Fabryka Likierów w Rzeszowie

Witam,

   Dzisiaj postaram się opisać Fabrykę Likierów A. Slibera w Rzeszowie. Rzeszów to moje rodzinne miasto, stąd też zagadnienia związane z jego przemysłem alkoholowym są mi szczególnie bliskie.Silber Ascher, Rzeszów - MailnówkaW

   Od kilku lat wiedziałem, że w Rzeszowie funkcjonowała Fabryka Wódek i Likierów Herscha Lifschütza ALKO, znana ze swojej pejsachówki, którą też kiedyś opiszę, ale o Fabryce A. Silbera dowiedziałem się stosunkowo niedawno, bo w 2010 r. Wtedy to kolega pollabel pokazał kilkanaście swoich etykietek na forum kolekcjonerów miniaturek. Wśród nich znajdowała się etykietka Malinówki Sztucznej z Parowej Fabryki Najprzedniejszych Likierów Prawdziwych, Polskich Wódek, Rozolisów i Rumu A. Silbera z Rzeszowa. Zaciekawiła mnie ta druga już rzeszowska fabryka i zacząłem szukać informacji na jej temat, których znaleźć można bardzo mało.

   Otóż, jak można się domyślać, Pan Silber był żydowskim przedsiębiorcą – co nie jest niczym nadzwyczajnym, skoro przed wojną większość mieszkańców Rzeszowa stanowili Żydzi. Rzeszów nazywany był przez nich: Rajsze, Rejsza, Mojżeszów a nawet Mała Jerozolima.

   Nasz fabrykant nie urodził się jednak w Rzeszowie tylko w Ropczycach, miasteczku niedaleko Rzeszowa, w 1865 r. Nazywał się Asher Jehuda Silber i był synem Izraela i Dwory. Nie wiem czy pochodził z zamożnej rodziny czy też sam się wzbogacił, w każdym bądź razie już przed I wojną Silber Ascher Rzeszów - WiśniowaWświatową uważany był za bogacza. Pan Silber był ortodoksyjnym Żydem, ale to nie przeszkadzało mu wcale na bogaceniu się z dzierżawy propinacji w Rzeszowie i okolicy oraz w innych miastach (np. miał udziały w spółce dzierżawiącej propinację w Przemyślu). System propinacji funkcjonujący w Austro-Węgrzech polegał na tym, że miasto ogłaszało przetarg na prowadzenie handlu i wyszynk alkoholu na swoim terenie i osoba bądź spółka dająca największą cenę przez dany okres czasu mogła prowadzić handel, sprzedaż trunków na danym terenie i czerpać z tego dochody. Silber dzierżawił prawo propinacji w Rzeszowie od 1901 r. przez kilka lat.

   Dochody jakie osiągał Silber musiały być duże skoro kupił np. dwór w podrzeszowskiej wiosce Błażowa wraz z wielkimi obszarami ziemi. Posiadał także ziemie w okolicach Sokołowa i w okolicach miasta Czerniowce w Bukowinie. Asher Silber pełnił także ważną funkcję w gminie żydowskiej – był przewodniczącym. Był bogaty, ale też zajmował się filantropią. Wspierał wszelkie organizacje żydowskie i sierocińce. Otworzył herbaciarnię i kuchnię dla ubogich w miesiącach zimowych. Zapewniał opiekę Żydom uciekającym przed prześladowaniami z terenów Ukrainy i Niemiec, którym pomagał przedostać się do Palestyny. (Powyżej sfatygowana etykietka Fabryki Wódek, Wina, Miodu i …? nie wiedziałem czy to ALKO czy Silber – z porównania z innymi etykietkami wyszło, że ALKO).

1932 Ascher Silber1932 r. notka prasowa

   Nie wiem zasadniczo w jakich latach funkcjonowała Fabryka Likierów. W wykazie z 1922 r. podany jest rok powstania 1901, ale w wykazie z 1906 r. jej nie ma. Jest wymieniona w wykazie z 1913 r., podświadomie czuję, że powstała w 1911 r., gdyż wtedy zniesiono prawo propinacji. Na pewno działała także po I wojnie światowej przez kilka lat i swoją działalność zakończyła zapewne pod koniec lat dwudziestych, gdyż w wykazie z 1930 r. już nie występuje. Sama Fabryka mieściła się na ulicy Gałęzowskiego, niedaleko synagogi, w obszarze miasta zamieszkanym niemal w całości przez Żydów. Na zdjęciu wstępnym, z 1930 r., widać Nowy Rynek w Rzeszowie (obecnie plac Wolności). Ulica wychodząca z Rynku to właśnie Gałęzowskiego.

1925 Silber Ascher1925 r. Reklama

   Pan Asher miał wiele dzieci: trzech synów i siedem córek. Córki były jednymi z najpiękniejszych dziewczyn w mieście. Rachela wyszła za Yaakova Alter, późniejszego szef organizacji syjonistycznej w Tel Awiwie. Jego najstarsza córka Bella poślubiła zamożnego człowieka dr Feinsteina ze Stanisławowa. Przeżyli wojnę i zamieszkali w Nowym Jorku. Jego córki Frania, Tzip i Basha Anglo, a także jego syn Samuel i jego wnuki zginęli w czasie Holokaustu.

Ascher Silber Rzeszow zdjęcie

   Asher Silber uciekł przed Niemcami do jego majątku w Bukowinie. Kiedy Czerniowce zostały zdobyte jego własność została skonfiskowana. Przeżył wojnę i mieszkał w radzieckich już Czerniowcach. Tam też zmarł ze starości w 1953 r., odcięty od rodziny i wypełnione gniewem.

   Informacje podane we wpisie pochodzą z książki „Rzeszow: Poland: Kehilat Raysha; sefer zikaron” pod redakcją M. Yari-Wold, 1967 r.

A Silber Butelka okMoja butelka A. Silber Fabryka Likierów, Rzeszow, 0,5 l. W muzeum w Rzeszowie mają jeszcze 2 – muszę sprawdzić jakie

   Z historią Ashera Silbera wiąże się jeszcze jedna ciekawa historia. Otóż Asher miał jeszcze jednego syna – Jacka. W czasie okupacji rodzice oddali syna pod opiekę swojej znajomej o nazwisku Śliwa, która pod fałszywymi dokumentami, wystawionymi na nazwisko Czesław Śliwa, ukrywała go do końca wojny. Po wojnie Czesław Śliwa połowę życia spędził w więzieniach, gdyż był on znanym oszustem i fałszerzem. Na podstawie jego historii nakręcono film Konsul z Piotrem Fronczewskim w roli Czesława Wiśniaka vel Jacka Ben Silbersteina.

  Mniej znany od Konsula jest film dokumentalny z 1970 r. opisujący Czesława Śliwę i jego przestępczą działalność. Człowiek ten miał niebywałą charyzmę. Polecam film.

   Jeżeli przedwojenni żydowscy karczmarze mieli choć część sprytu i charyzmy Czesława Śliwy, a zapewne mieli – to nic dziwnego, że rżnęli polskich chłopów równo i ci przepijali u nich wszystko co mieli.

   Będzie jeszcze wpis nawiązujący do Ashera Silbera, w którym opiszę historię prawa propinacji w Rzeszowie.

(2147)

2 komentarze

  1. Disorder pisze:

    Dzięki za wycieczkę śladami rzeszowskich destylarni.

  2. Adrian pisze:

    Dzięki za ten ciekawy wpis.

Leave a Reply