Oznaczanie mocy wódki – Tabela porównawcza – część 4/4

Witam,

   Dzisiaj w ostatnim wpisie z cyklu „Oznaczanie mocy wódki”, zestawiona częściowo przez mnie, tabelka przeliczeniowa różnych XIX alkoholomierzy i prób służących do obliczania mocy alkoholu. W dzisiejszych czasach posługujemy się alkoholomierzem Trallesa (T). Oczywiście nie są to wszystkie dawne systemy obliczania mocy alkoholu, ale te ważniejsze dla nas są zawarte w tabelce. Na terenach polski (Kongresówka) w pierwszej połowie XIX posługiwano się powszechnie aerometrem Magiera (tzw. próba Magiera). 10 próba Magiera odpowiadała 78% alkoholu. Jak coś z tabelki jest niejasne to proszę pytać.

   Zobacz także wcześniejsze cześć tego cyklu: CZĘŚĆ 1, CZĘŚĆ 2 i CZĘŚĆ 3.

   Poniżej jeszcze artykuł z 1851 r. opisujący różne alkoholometry.

WYSKOKOMIERZE – 1851 r.

   Wódką nazywa się mieszaninę wyskoku z wodą, w równych prawie stosunkach. Moc wódki zależy od ilości wyskoku, a niekiedy od jej starości.

   Mocy zaś okowity dochodzono przez wlewanie jej na proch, i zapalenie – jeżeli proch spłonął, okowita była tęgą; ale to nie jest ścisłe. Inny sposób nazywa się holenderskim, a polega na wlaniu wyskoku w flaszkę i mocnym zmąceniu – jeżeli wydaje perełki, trzyma wtedy 19° na areometrze (wyskokomierzu) Cartier’a.

   Dla oznaczenia mocy wyskoku, różne powynajdywano narzędzia, zwane wyskokomierzami (areometrami do wódki). We Francji wyskokomierz prawny jest P. Gay-Lussac. Za pomocą tego narzędzia, okazać można natychmiast ilość wyskoku zawartego w cieczy; doświadczenie zaś robić należy w +15° C. Gdyby ciecz niebyła na powyższy stopień ocieploną, należy ją ogrzać w rękach. Wreszcie Gay-Lussac podał tablice zawierające poprawki, za pomocą których, można wyskokomierzem oznaczyć moc wódki w różnych stopniach ciepła.

   Podziałkę w powyższym narzędziu, robi się bardzo prostym sposobem. Wyskokomierz wpuszczony w wyskok bezwodny, zanurza się do pewnego miejsca, i to oznacza się liczbą 100. Następnie wkłada się narzędzie w wodę przepędzoną, miejsce zaś zanurzenia oznacza się zerem. Przestrzeń pomiędzy dwoma tymi miejscami, dzieli się na 100 części, za pośrednictwem mieszaniny wody z wyskokiem w danym stosunku. Należy pamiętać, że narzędzie to, oznacza stosunek co do objętości, a nie pod względem wagi. W wódkomierzu Cartiera, woda przepędzona oznacza się 10°, a wyskok bezwodny 44°.

   Wódkomierz Trallesa, za pomocą tego narzędzia, od razu poznać można jak wiele w danej ilości mieszaniny wody z wyskokiem, znajduje się czystego wyskoku. Podziałkę jego tak się urządza: bierze się czystą wodę, potem 98 mieszanin wody z wyskokiem, w których znajduje się 0,01; 0,02; 0,03;…. 0,98; 0,99; objętości wyskoku czystego; na koniec bierze się wyskok bezwodny. Tym sposobem będzie 100 cieczy, z których na każdą po kolei puszcza się areornetr i punkty podziału tych cieczy oznaczają się na rurce; punkt wody czystej będzie najniżej, i przy nim zero; przy stopniach następujących wypadną liczby: 1; 2; 3; 4… 97; 98; 99 – wyskokowi zaś czystemu odpowiadać będzie liczba 100, która najwyżej przypada. Tym sposobem, gdy puszczę areometr na mieszaninę wody z wyskokiem, a zatrzyma się na 50°, mogę być pewnym, że w mieszaninie tej jest połowa wyskoku; jeżeli więc mieszanina wynosi garncy 500, w niej znajduje się 250 wyskoku bezwodnego. W areometrze tym, stopnie co do wielkości są rozmaite: co dowodzi, że gęstość pomienionych mieszanin, nie wzrasta stosunkowo z ilością przybywającego wyskoku.

   Areometr Richtera jest także wódkomierzem, który od Trallesowego tym się tylko różni, że podziałka jego nie z objętości, lecz z wagi wyskoku i wody jest wyznaczona: to jest brano wodę, wyskok czysty i 98 mieszanin – z tych cieczy, w których było 0,01; 0,02; 0,03;… na wagę wyskoku. Areometr ten tylko we względzie naukowym używany, bo wódkę na objętość nie na wagę się sprzedaje.

   Areometr Magiera, pospolicie próbką do wódek zwany, jest także wódkomierzem, i był zastosowany u nas do sprzedaży wódek; wszystkich stopni miał 12; zero oznaczało wodę studzienną, a stopień 12 odpowiadał 88 ½° Trallesa. Stopień 11 i 12 oznaczały już wyskok, a stopień 10, który odpowiadał 78° Trallesa, okowitę. Reszta stopni od 9° do 1° włącznie, są mieszaninami okowity 10 próby (nie wyskoku), z wodą studzienną, tak, że stopnie 9; 8; 7… oznaczają 0,9; 0,8; 0,7… objętości okowity w całej mieszaninie. Między 7 a 6 stopniem znajdują się różnej mocy wódki do picia. Stopień 5=37° Trallesa.

   W używaniu areometrów pewne ostrożności zachować należy, i niektóre poprawki zrobić dla otrzymania ścisłych wypadków. Z tych najważniejszym jest wpływ na ciepło, bo gęstość cieczy zmienia się ze stopniami ciepła. Dlatego wódkomierze miewają przy sobie ciepłomierze, i bywa oprócz tego do nich dołączona tablica, okazująca, o ile, liczbę stopni na areometrze uważaną, powiększyć lub zmniejszyć z tego powodu wypada. Lecz najpewniejszy sposób osiągnięcia należytej ścisłości, jest wziąć stosowną ilość okowity itd., ogrzać ją lub oziębić do tego stopnia ciepła, w którym podziałka areometru jest robiona, i dopiero mocy jej doświadczać. Podziałka areometryczna pospolicie robi się w cieple 15° Celsjusza, czyli. 12° Reaumura, to jest w średnim cieple powietrza. Wyskok ma skład następujący: Węgla 52,67, Wodorodu 12,90, Kwasorodu 34,43 = 100

(1563)