Elektorska – staropolski likier korzenny

Witam,

   Dzisiaj kolejna odsłona historii staropolskich likierów, w postaci likieru korzennego Elektorska.

ELEKTORSKA

    Nazwa tego trunku pochodzi od łac. electio – wybór. Elekcja ma swój początek w dawnym cesarstwie rzymsko-niemieckim, gdzie książętom niemieckim, czyli elektorom (niem. Kurfürsten), przysługiwało prawo obierania cesarza (panującego). W 1356 roku Złota Bulla Karola IV ustaliła procedurę powoływania monarchy.

   Okres między śmiercią lub abdykacją danego króla a wstąpieniem na tron (koronacją) był bezkrólewiem (łac. interregnum). Bezkrólewie we właściwym tego słowa znaczeniu, występuje w państwach, w których władza najwyższa jest obieralna. Elekcja miała na celu obranie (powołanie), oprócz monarchy, również dostojników świeckich i duchownych (biskupów).

   W Polsce za czasów piastowskich władcę obierali możni panowie i główne miasta w dzielnicach, gdzie go wybierano i ogłaszano. Za Jagiellonów dokonywano tego na posiedzeniu izby sejmowej, na które przybywali także senat i urzędnicy miejscy. Dopiero od 1572 roku, po śmierci Zygmunta Augusta, prawo polskie ustanowiło, jak ma się odbywać elekcja króla. Od tej pory królów elekcyjnych wybierała szlachta. Pierwszym królem elekcyjnym w Polsce był w latach 1573-1574 Henryk Walezy.

   Jan Zamoyski, idąc z duchem czasu, do głosowania mającego wyłonić króla powołał wszystkich, którzy orężem bronią ojczyznę, a zatem całe rycerstwo i szlachtę. Odtąd już nie senat, nie posłowie, ani urzędnicy ziemscy, ale cała Rzeczpospolita miała wybierać swego władcę. Idea głosowania powszechnego według polskiego wzoru była potem stosowana w wielu innych krajach, np. w XIX wieku we Francji.

   Sejmy były publiczne, gromadziły się walnie na elekcję, a także w innych sprawach dotyczących Rzeczypospolitej, jak i w sądowniczych, a w razie potrzeby zwoływano je nawet co cztery, pięć miesięcy. Dawniej nie było specjalnego miejsca obrad sejmowych, zbierano się tam, gdzie chciał król. Obradowano nawet w namiotach lub pod gołym niebem. Na mocy późniejszego prawa zbierano się w jednym zamku np. w Piotrkowie, a w końcu stałym miejscem obrad stał się Zamek Królewski w Warszawie.

   Najbardziej liczne i okazałe były sejmy elekcyjne organizowane pod gołym niebem, m.in. we wsi Wola pod Warszawą. Zebrani podzieleni byli na dwie izby, senatorską i rycerską. Izba senatorska składała się z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów, którzy zasiadali przy stołach w budynku (tzw. szopie), chroniącym ich od deszczu i słońca. Posłowie ziemscy sejmu elekcyjnego zbierali się zaś pod gołym niebem w tzw. kole rycerskim, zajmując miejsca na krzesłach i ławach wewnątrz prostokąta sejmowego łączącego się z szopą, a oddzielonego stołami od otoczenia. Pozostała część szlachty, która z własnej woli zjeżdżała na elekcję, rozbijała namioty w miejscach wyznaczonych przez marszałków w pewnym oddaleniu, dookoła prostokąta sejmowego. Marszałkowie koronni i litewscy byli swego rodzaju mistrzami ceremonii, przygotowując całość spotkania i dbając o jego przebieg. Ogólny widok na pole elekcyjne, np. podczas wyboru Jana III Sobieskiego w 1674 czy Augusta II w 1696 był imponujący.

   W dniu otwarcia sejmu elekcyjnego, po uroczystym nabożeństwie odprawionym przez prymasa lub nuncjusza papieskiego, zebrane trzy stany (król, senatorowie i rycerstwo) było witane na polu elekcyjnym przez marszałka ostatniego sejmu. Dopóki nie został wybrany i zaprzysiężony nowy marszałek sejmu, do którego należała władza w miejscu obrad, posłowie nie mogli obradować. W okresie bezkrólewia bowiem to on organizował całą elekcję, która trwała nieraz kilka tygodni, a także dbał w jej trakcie o porządek i spokój.

   Każdy z elektorów przyjeżdżał ze swoją służbą (hajdukami), nawet z kuchmistrzami, z obfitością przeróżnych wiktuałów, napojów, wśród których były przednie wina, gorzałki doprawione ziołami, przygotowane specjalnie na tę okazję, poczęstunków bowiem wówczas było bez liku.

   Fabryka Wódek, Likierów i Koniaków Bolesława Kasprowicza w Gnieźnie, chcąc uświetnić tradycję polskich elekcji, wśród produkowanych od końca XIX wieku 88 najwyższej klasy wyrobów alkoholowych miała likier korzenny o nazwie Elektorska, 40% vol. alkoholu. Założyciel firmy był nie tylko przemysłowcem i działaczem społecznym, ale tez wielkim patriotą. Wiele swoich wódek produkował w oparciu na starych, wypróbowanych recepturach polskich dworów i nadawał im staropolskie nazwy.

Reklama z 1914 r.

   Trunki Bolesława Kasprowicza jeszcze przed I wojną światową rozpowszechniły się we wszystkich trzech zaborach i znalazły uznanie na rynkach europejskich, a nawet w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Brazylii. Firma miała swoje przedstawicielstwa w wielu miastach europejskich, a za swe wyroby otrzymała liczne prestiżowe nagrody, medale i dyplomy. Bolesław Kasprowicz został wysiedlony z Gniezna w 1939 roku, zmarł zaś w 1943 roku w Warszawie. Jego Wytwórnia, upaństwowiona w PRL, przejęta przez Poznańskie Zakłady Przemysłu Spirytusowego, produkowała ten likier tylko do 1960 r.

   Likier Elektorski 40% vol. alkoholu był zestawiany po wojnie ze spirytusu rektyfikowanego zwykłego, wody odmineralizowanej lub destylowanej, nalewu korzennego na skórki niedojrzałych gorzkich pomarańczy i suszone skórki słodkiej pomarańczy, cukier i karmel. Posiadał on barwę ciemnobrązową, zapach korzenno-pomarańczowy, smak łagodny, słodko-gorzkawy, też korzenno-pomarańczowy z przyjemną goryczką. Ekstrakt ogólny wynosił 280 g/l.

   Niemiecka firma Distillery Hardenberg Wilthen AG w Norten Hardenberg reaktywowała w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia dawną gdańską wytwórnię Der Lachs i zaczęła w niej produkować Orginal Danziger Goldwasser, póxniej zaś wzorując się na elektorskiej Bolesława Kasprowicza, wypuściła na rynek Der Lachs Orginal Kürfursten Edelbitter Liqueur 38% vol. alkoholu. Marka ta, niestety, różni się cechami organoleptycznymi od polskiej Elektorskiej.

 Zdzisław T. Nowicki

   Co do informacji historycznych Pana Zdzisława należy podchodzić ostrożnie 🙂 Jak widać po etykietce polmosowskiej likier elektorski był także w produkcji w latach 70.

   LINK do bloga kolegi Alembicusa z przepisem na likier elektorski 🙂

(2365)